BÃO HÒA GAME SHOW

Nếu bây giờ search trên Google chuỗi ký tự “trò chơi truyền hình”, trong vòng 0,25 giây, cỗ máy tìm kiếm sẽ cung cấp 171.000 địa chỉ có bài viết ít nhiều liên quan đến nội dung này. Thuật ngữ trò chơi truyền hình cũng như các dạng chương trình mang yếu tố “games” xuất hiện ở Việt Nam trong vòng một thập niên qua nhưng nó đã và đang trở thành hiện tượng truyền thông, giải trí tốn nhiều giấy mực của giới báo chí…

Khởi đi từ những dạng chương trình thi đố kiến thức, thi phản xạ, thi năng khiếu do VTV tổ chức cuối thập niên 90 như SV’96, Bảy sắc cầu vồng, Trò chơi liên tỉnh, Bạn yêu nhạc v.v… trải qua nhiều năm hoàn thiện cùng với quá trình xã hội hóa hoạt động sản xuất chương trình truyền hình, trò chơi truyền hình (TCTH) giờ đây thành những món ăn khá đa dạng và có dấu hiệu bão hòa, xuất hiện trên hầu hết các kênh truyền hình trong cả nước.

Chưa có dạng chương trình truyền hình nào mà tốc độ phát triển vũ bão và phong phú như TCTH. Từ những hình thức ban đầu dạng thi đố ở sân khấu, phim trường với các đội chơi, các cá nhân, thiết kế sân khấu, phông màn, bục bệ đơn giản… giờ đây, TCTH ở Việt Nam được sản xuất với công nghệ nhập ngoại không thua gì các đại gia trong làng truyền hình thế giới.

Có nhiều TCTH huy động hàng trăm người tham gia (như Đấu trường 100), có nhiều TCTH xây dựng phim trường riêng, thiết kế phần mềm ứng dụng riêng, âm nhạc riêng, hệ thống ánh sáng riêng, kỹ thuật thu hình rất riêng v.v… Sân khấu “Ai là triệu phú?” là một ví dụ, hệ thống đèn được thiết kế để người chơi, khán giả cảm thấy hồi hộp theo diễn biến ngày càng căng thẳng của 15 câu hỏi. Câu hỏi càng về cuối, đèn càng mờ hơn. Hệ thống thiết bị cho “đấu trường 100” được thiết kế rất riêng và phải nhập ngoại.

Format các chương trình này ngày càng đa dạng hơn. Nếu từ khi mới xuất hiện ở Việt Nam, TCTH đa phần là cuộc thi kiến thức với lượng câu hỏi khá nhiều, thậm chí có những câu hỏi, phần thi không định lượng phải nhờ tới một Ban giám khảo (như thi thuyết trình, thi năng khiếu nghệ thuật v.v…) thì hiện nay, format các TCTH ít có tính chất “truyền bá kiến thức” mà tạo những hình thức thi tăng tính bất ngờ, may rủi, đòi hỏi người chơi phải suy luận. Chiếc nón kỳ diệu chừng 5 câu hỏi (3 vòng chơi chính, 1 câu cho khán giả, 1 vòng đặc biệt); Rung chuông vàng có 20 câu hỏi, Ai là triệu phú 15 câu… nhưng ít trường hợp thí sinh đi tới câu hỏi cuối cùng.

Công nghệ hiện đại được tận dụng tối đa trong các hình thức trò chơi. Từ bảng điện tử cho hình thức trắc nghiệm (thay cho cách giơ bảng A, B, C thời xưa) hoặc sử dụng cho hàng trăm khán giả cùng vote… đến việc xử lý tín hiệu từ điện thoại trực tiếp, cắt không gian người chơi trong cùng một trận thi đấu v.v…

Nhiều trò chơi còn ứng dụng thủ pháp sân khấu để tạo ra không gian đa chiều hơn cho khán giả xem chương trình. Ở nhà chủ nhật có thể xem là TCTH đầu tiên ứng dụng thủ pháp này khi các câu hỏi được thể hiện bằng tình huống do các diễn viên hài thể hiện. Rung chuông vàng cũng có 1 câu hỏi sử dụng thủ pháp sân khấu (các clip này làm theo hình thức cách điệu để tạo liên tưởng, suy luận cho thí sinh) để tránh hình thức đơn điệu do việc đọc trực tiếp câu hỏi của MC.

Nhiều TCTH không chỉ là cuộc thi kiến thức giữa các thí sinh mà là cuộc đấu trí, như một ván cờ. Trong format các trò chơi này, người thông minh và hiểu biết chưa chắc đã là người thắng cuộc.

Vài năm gần đây, xu thế làm truyền hình thực tế (reality TV) đã bắt đầu manh nha ở Việt Nam. TCTH theo xu thế này cũng đã xuất hiện. Do đặc điểm văn hóa Việt, nhiều format các chương trình games thử thách, làm những hành động quái đản theo kiểu phương Tây không được chấp nhận, nhưng các dạng chương trình TCTH có “tính chất thực tế” đã được xây dựng. Phụ nữ thế kỷ 21, Khởi nghiệp… là những ví dụ sinh động về việc “Việt Nam hóa” một số mô hình game dạng này.

Theo khảo sát của công ty nghiên cứu thị trường truyền hình TNS, game show trên các kênh truyền hình lớn có rating người xem sau phim truyện nước ngoài. So với mua bản quyền phim truyện, việc sản xuất TCTH ít tốn kém hơn. Vì thế, cuộc chạy đua TCTH trong cả nước đã góp phần làm cho loại hình giải trí này đang trong tình trạng bão hòa. Các công ty truyền thông nhỏ, chưa đủ thực lực thiết bị và con người để sản xuất, cũng tham gia vào lĩnh vực này. Để giảm chi phí đầu tư, nhiều đơn vị đã xây dựng TCTH thuần Việt như “VN quê hương tôi” (BTV), “Sóng nước phương Nam” (VTV), “Lướt sóng”, “Sắc màu” (Cần Thơ)... Nhưng sản xuất TCTH không chỉ có ý tưởng mà cần công nghệ cao nên các chương trình này cũng không thu hút nhiều khán giả (có thể so sánh như khi xem đá bóng nước ngoài được ghi hình bằng 16 camera trở lên với xem các trận bóng giải V-Leage với 4 góc máy ghi hình, đó là chưa kể chất lượng trận đấu)

Nhưng lý do chính làm khán giả đang có xu hướng quay lưng với TCTH chính là sự đơn điệu. Chiếc nón kỳ diệu càng ngày càng ít khán giả háo hức đón xem dù có nhiều cải tiến về hình thức. Lượng thông tin, tri thức thu thập từ các TCTH không nhiều và có khi lỗi kiến thức, những hạt sạn trong sản xuất chương trình không được sàng lọc kỹ càng làm khán giả khó tính phản ứng.

Bên cạnh đó, sự ra đời của các hệ thống truyền hình số với các gói kênh lên đến hàng trăm của HTVC, VTC, VCTV v.v… đã cho khán giả Việt Nam ngày nay nhiều cơ hội xem các chương trình giải trí khác.

TCTH chắc chắn sẽ là món ăn thực sự của khán giả nếu ở đó, họ cảm thấy mình được tham gia, được “tương tác” suy nghĩ với người chơi, được xem là một đồng chủ thể sáng tạo. Yêu cầu khắt khe ấy đòi hỏi các nhà sản xuất ngày nay phải tìm tòi nhiều hơn…