BÓC LỘT

Ra trường thời bao cấp, lương thấp và thiếu đủ thứ. Ngoài công việc cơ quan, tôi còn làm nhiều “nghề” để kiếm thêm. Có một cái “nghề” do tôi và một anh bạn họa sĩ cùng triển khai, giờ đây, nghĩ lại thấy giật mình.

Hồi đó, mỗi khi có dịp công tác đến các cơ quan, xí nghiệp, công ty có mặt tiền đẹp là tôi ráng gợi ý cho thủ trưởng làm mới hoặc sửa lại các bảng biển cơ quan cho hoành tráng. Khi các thủ trưởng đồng ý là tôi mời anh bạn họa sĩ tới để khảo sát và làm design. Bấy giờ chưa có máy tính nên cứ phải vẽ tay bằng bột màu 3, 4 phương án. Trong số các phương án đó thì phương án tối ưu của tụi tôi là làm sao cho lợi nhất công đầu tư. Chẳng hạn như trong số vật tư tồn kho của chúng tôi đang có mấy thùng sơn màu xanh lá do làm xô triển lãm vừa dư ra thì phải… thuyết phục cho bằng được các đồng chí thủ trưởng chọn phương án có màu xanh lá chủ đạo. Tất nhiên tôi phải dùng ba tấc lưỡi để phân tích hiệu quả PR thương hiệu và thẩm mỹ cho phương án thiết kế đó (hồi đó chưa có các khái niệm PR, thương hiệu). Nói chung là làm sao để "đầu vào" ít nhất mà ký hợp đồng được giá nhất.

Sau khi các đối tác đã đồng ý làm bảng biển hoặc sửa lại bảng biển cũ, chúng tôi tiến hành các thủ tục cần thiết và triển khai thi công. Khâu quan trọng số một là đàm phán giá cả và lên kế hoạch, tiến độ thì tôi cũng phải tiếp tục lo. Sau khâu này thì phần còn lại, chúng tôi thuê tất.

Ở Biên Hòa có một trường Cao đẳng Mỹ thuật. Sinh viên mỹ thuật ứng dụng ở đây thời đó còn đói hơn bọn phóng viên mới ra trường như chúng tôi. Thuê các sinh viên này thi công rất rẻ. Thỉnh thoảng tôi và thằng bạn phóng xe máy tới công trường để đốc công. Gọi vài gói thuốc gửi cho các bạn sinh viên để động viên!

Sau mỗi “xô” như thế chúng tôi bỏ túi cũng bộn. Nói theo vật giá bây giờ thì mình được 5 triệu thì các bạn sinh viên cũng có mấy trăm ngàn.

Nhiều cái bảng biển vẽ cực vô cùng. Sinh viên phải treo ngược người từ trên độ cao theo sự hướng dẫn miệng của một bạn sinh viên khác từ dưới đất để vẽ. Hoặc họ phải bắc thang từ trên sân thượng thòng xuống để xử lý (như vẽ trên bồn nước lớn chẳng hạn). Vẽ trong tư thế như vậy, họ không ước lượng được tỷ lệ nên phải lên xuống nhiều lần để ngắm nghía, hoặc sửa chữa.

Những sinh viên mỹ thuật làm thuê cho tôi thì được trả tiền công nhật. Còn bọn tôi, nhờ nước bọt mà kiếm gấp nhiều lần họ.

Sau vài năm thì các công ty quảng cáo ra đời. Chuyện làm ăn theo kiểu quan hệ của chúng tôi cũng không còn đất dụng võ.

Nhưng đến giờ khi đi làm thuê cho thiên hạ, mới thấy rõ: Quả là làm “chủ dự án” hay các loại làm chủ khác bao giờ cũng sướng hơn đứa làm thuê.