PRESS REVIEW

ĐIỂM BÁO hay ĐỌC BÁO?

Hằng ngày, trên sóng truyền hình nhiều đài hiện nay thường có mục điểm báo. Không biết tiết mục này ra đời tự bao giờ nhưng quả là nó có ích đối với nhiều người bận rộn trong thời buổi thông tin bùng nổ như hiện nay. Điểm báo giúp cho khán giả truyền hình có một cái nhìn toàn cảnh những vấn đề chính trị - kinh tế - xã hội được phản ánh trên báo in trong ngày. Điểm báo giúp cho khán giả truyền hình nhìn thấy những vấn đề nổi cộm được các báo tập trung phản ánh. Điểm báo cung cấp thông tin thời sự cho nhiều khán giả ở vùng sâu, xa hoặc do công việc, ít có cơ hội đọc báo. Điểm báo còn là hình thức tư vấn, gợi ý để bạn đọc có thể chọn lọc bài báo nào mình cần tìm đọc giữa một rừng báo chí, thông tin.

Về phía Đài truyền hình, điểm báo là tiết mục mà nhà đài có thể đường đường chính chính khai thác thông tin nóng nhất và mới nhất của các đồng nghiệp báo in cho khán giả của mình ngay từ sáng sớm khi mà tin tức truyền hình chưa sản xuất được nhiều vào thời điểm này (trừ một số sự kiện đặc biệt diễn ra trong đêm trước đó được phóng viên thực hiện theo kế hoạch). Điểm báo đối với từng đài truyền hình cũng là cơ hội thể hiện rõ quan điểm thông tin trong những vụ việc cụ thể mà dư luận quan tâm.

Báo in ở Việt Nam thông thường “không hẹn mà gặp” trong những vụ việc nhiều người quan tâm. Ví dụ những ngày gần đây, các vấn đề báo chí tập trung phản ánh là kẹt xe ở các đô thị, dự án 112, chuyện đội mũ bảo hiểm, chuyện bánh trung thu, chuyện các loại phí trong nhà trường đầu năm học…

Thực hiện tiết mục điểm báo là cũng là việc đọc báo dùm và giới thiệu cho nhiều người, lại phải đọc trong một thời gian ngắn gấp rút để kịp lên sóng khi những tờ báo dường như còn “nóng hổi” và khung thời gian cho một tiết mục điểm báo cũng có hạn (điểm báo làm dài quá khán giả cũng ngán vì đọc “chay”) nên làm điểm báo thường phải là những biên tập viên giỏi, có khả năng khái quát cao, vừa biết nhìn diện, vừa biết phát hiện điểm. Chưa có ai xây dựng một tiêu chí đánh giá tiết mục điểm báo hay. Và ở mỗi đài truyền hình, cách làm điểm báo cũng khác nhau. “Cơ số” biên tập viên – phóng viên (quay phim) phụ trách tiết mục điểm báo ít hay nhiều tùy thuộc vào năng lực tài chính, nhân sự của từng Đài.

Cũng xin nói thêm: Nhiều tờ báo cũng biết vai trò khá quan trọng trong việc điểm báo như một hình thức PR cho báo mình nên đã chủ động gửi trước (bằng email hoặc fax) tới các đài những bài “đinh” của số báo ra ngày mai để các biên tập viên có thể chủ động đọc sớm hơn. Có tòa soạn còn tài trợ thêm tiền mặt và cung cấp báo in miễn phí cho nhóm làm điểm báo ở các đài. Thời kỳ cạnh tranh thông tin nên các đài cũng đua nhau điểm báo thật sớm. Điểm báo sớm đối với truyền hình thì khó khăn số 1 là làm sao có tờ báo đã in để ghi hình (nội dung có thể được gửi trước đó qua email). VTV với “Chào buổi sáng” thì có khi phải sử dụng các trình trình diễn (slide show) để thay cho việc ghi hình trang báo chưa về kịp.

Một số đài địa phương hiện nay cũng cạnh tranh thông tin bằng việc xây dựng tiết mục điểm báo sớm. Tuy nhiên, giữa ý định tốt đẹp và nhân lực vẫn còn là khoảng cách cho nên tiết mục điểm báo của một đài mà tôi thường xem hằng ngày nhiều lúc làm tôi hết sức bực mình. Công nghệ "copy – paste" làm các biên tập viên lười biếng suy nghĩ. Họ chỉ cắt 4 bài báo ngẫu nhiên và trích đoạn dài ngắn tùy thích để đọc... là xong một bữa điểm báo. Cấu trúc tiết mục điểm báo đại khái như sau:

1/ Mở đầu:

“Tiếp tục chương trình thời sự sáng nay, mời quý vị và các bạn theo dõi chúng tôi điểm một số thông tin đáng chú ý trên các báo phát hành sáng nay”

Cái câu văn lủng củng này còn lưu lại trên máy tính và cứ nhân bản ngày này đến ngày khác.

2/ Trên trang nhất, báo X có bài…. Bài báo có đoạn:

3/ Trên trang … báo Y có bài… Bài báo viết:….

4/ Trên trang … báo Y có bài… Tác giả cho biết:…..

5/ Tiết mục điểm báo đã khép lại chương trình thời sự sáng nay. Thân ái chào…

Nhiều trường hợp, phát thanh viên khi đọc điểm báo phải đóng kịch rất buồn cười. Do phần nội dung điểm báo được đánh máy in vi tính rồi lót vào trong một tờ báo được điểm nên khi phát thanh viên đọc “Trên trang nhất, báo X có bài….” khán giả nhìn cái trang nhất của tờ báo ấy đang quay ra phía mình, còn cô phát thanh viên rõ ràng phải nhìn “trang ruột” vẫn điểm... trang nhất ngon lành! Phần lớn các dạng bài có tính thông tấn khó "điểm" vì nếu trích thì dài quá, khó tóm hết được, nên các loại bài có tính chính luận như mục "Thời sự và suy nghĩ", "Chào buổi sáng", "Xã luận"... được các "nhà điểm báo " này rất thích chọn (vì trích đoạn nào đọc cũng xuôi cả!).

Có nhiều thông tin sốt dẻo trên báo in (do sự kiện diễn ra vào ban đêm) như vụ bắt và khám xét nhà Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ mới đây mà người làm điểm báo sáng do không nhạy cảm với thông tin nên không “điểm” cho khán giả biết. Điểm là giới thiệu, là gợi, là khái quát, chứ nếu điểm báo là đọc báo thì làm sao đọc hết bao nhiêu là báo ở trong nước? Và nếu điểm báo chỉ là đọc báo ngẫu hứng thế này thì ai làm điểm báo chả được! Thậm chí nếu thao tác tốt trên máy tính thì có thể copy rất nhanh 4 - 5 bài báo ngẫu nhiên của 4, 5 tờ báo ngẫu nhiên (thường có bản trực tuyến) và ráp vào thì chỉ cần chừng 5 phút là biên tập xong một tiết mục “điểm báo”!

Xây dựng một chương trình truyền hình điều quan trọng số 1 là nó cung cấp món ăn tinh thần nào cho khán giả chứ đâu phải làm lấy được, làm cho có. Tiền thuế của dân chịu sao được những chương trình kiểu vầy?