NẾU LỢI ÍCH CỤC BỘ CHI PHỐI...

Từ sau Tết đến nay, chúng ta đã chứng kiến sự biến đổi quá nhanh của thị trường và cả nền kinh tế đất nước. Cỗ máy kinh tế thị trường đã “có cơ hội” thể hiện vai trò của nó rõ nét hơn trước tác động từ những tác nhân kinh tế thế giới trong quá trình hội nhập ngày càng rộng mở của Việt Nam. Sự liên thông giữa thị trường chứng khoán – thị trường bất động sản - lãi suất ngân hàng - thị trường vàng và tỷ giá hối đoái càng lúc càng “sâu sắc” hơn. Và lạm phát...

Bên cạnh ảnh hưởng tiêu cực tới đời sống của người dân, những biến đổi ấy đã dồn áp lực nặng nề lên việc điều hành vĩ mô của Chính phủ.

Thông tin báo chí giờ đây được nhiều tầng lớp nhân dân quan tâm hơn. Các chỉ số thống kê của công ty điều tra thị trường truyền thông TNS cho thấy: Con số phát hành của nhiều tờ báo lớn đang tăng; rating xem truyền hình của một số chương trình thông tấn cao hơn trước.

Trước những sự kiện cụ thể như việc điều chỉnh giá xăng dầu, lãi suất ngân hàng, sự biến động của giá vàng... vốn tác động trực tiếp tới đời sống của từng người dân và hầu hết các ngành kinh tế, báo chí được trông mong như một kênh dự báo, kênh tư vấn và tất nhiên là chỗ dựa thông tin chính thống.

Thế nhưng, giữa một rừng nội dung “phong phú, đa dạng” ấy, có quá nhiều thông tin báo chí trái chiều nhau một cách khó hiểu giữa các cơ quan báo chí, thậm chí trong cùng một tờ báo ở một nền báo chí được xác định là có sự lãnh đạo thống nhất. Và đôi lúc, báo chí – vô tình hay hữu ý - trở thành áp lực cho Chính phủ trong quá trình điều hành trước những biến động chưa có tiền lệ và ngoài khả năng dự báo này.

Những ý kiến (có phần gay gắt, nặng nề) về việc điều chỉnh giá xăng dầu, về việc “cứu thị trường chứng khoán”, về một số chính sách thắt chặt tiền tệ v.v... là một ví dụ.

Trong một nền kinh tế phát triển, các chính sách vĩ mô của nhà nước không thể không có những tác động khác nhau đối với các nhóm lợi ích khác nhau. Ví dụ: Việc thắt chặt chính sách tiền tệ nếu thực hiện không tốt có thể ảnh hưởng xấu tới nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ (có hiệu quả sử dụng vốn cao hơn) nhưng lại không ảnh hưởng tới nhóm doanh nghiệp lớn, có quan hệ tốt với hệ thống ngân hàng (nhưng lại có hiệu quả sử dụng vốn thấp hơn). Hoặc chuyện điều chỉnh giá xăng dầu, trong cùng một tờ báo, quan điểm về việc điều hành của Chính phủ cũng trái ngược nhau: Có bài báo trước đó không lâu phê phán Chính phủ chưa chấp nhận luật chơi WTO khi không chịu thả nổi giá xăng dầu và sau đó đã không tiếc lời “đổ dầu vào lửa” trước việc chính phủ đồng ý với đề nghị của 2 bộ Tài chính và Công thương trong việc nâng giá xăng dầu gây tâm lý hoang mang, lo lắng cho người tiêu dùng. Hoặc câu chuyện liên quan đến động thái “cứu chứng khoán” cũng có những ý kiến trái chiều khi nhân danh số đông để phê phán.

Tác giả Nguyễn Vạn Phú trong một bài trên “Sài Gòn Tiếp Thị” mới đây nhan đề “Sharapova và lãi suất!” đã nêu lên một hiện tượng báo chí: “Chống lạm phát chắc chắn phải trả giá – trước tiên là chi phí vốn sẽ tăng lên. Giới ngân hàng là nơi bị ảnh hưởng trực tiếp của chính sách thắt chặt tiền tệ sẽ “kêu gọi”, sẽ “kể khổ”, sẽ tìm mọi lý do biện minh cho việc đòi hỏi nới lỏng tín dụng. Đưa lên công luận ý kiến loại này là chuyện phải làm nhưng nó chỉ là một nửa của bức tranh tổng thể. Khi viết về cuộc chạy đua lãi suất giữa các ngân hàng, nếu chỉ đưa tin theo từng mức lãi suất để tìm mức kỷ lục, giật lên đầu tin cũng là một nửa bức tranh lãi suất. Vì trong tình hình hiện nay, cần phân biệt lãi suất ngắn hạn, lãi suất dài hạn, ngân hàng mới ra đời với ngân hàng đã hoạt động nhiều năm. Nhiều ngân hàng lợi dụng tình hình này để liều lĩnh kiếm lời ngắn hạn và như một dòng xoáy, người dân sẽ đổ xô tìm nơi có lãi suất cao, dẫn đến việc ngân hàng khác cũng phải buông mình vào cuộc đua đầy nguy hiểm.

Còn nhớ mới cuối năm trước, nhiều ý kiến lên tiếng đòi hỏi nhà nước phải hy sinh mục tiêu tăng trưởng để chống lạm phát, phải vì người nghèo chứ đừng vì người giàu mà “cứu” chứng khoán hay địa ốc. Nay tình hình diễn ra như vậy, sao không bình tĩnh tìm hiểu thực tế để có thể điều chỉnh chính sách nhằm đạt được mục tiêu ở mức đánh đổi thấp nhất. Cũng những tờ báo đăng loại ý kiến nói trên lại quay ngoắt 180 độ, có lẽ vì chỉ tiếp xúc với giới bị tác động mạnh, như địa ốc, chẳng hạn”

***

Phản biện xã hội là nhiệm vụ của báo chí, thông tin nhiều chiều sẽ giúp cộng đồng nhận thức sâu sắc hơn, song, sự phản biện ấy, sự thông tin đa chiều ấy phải đặt trên mục tiêu phục vụ lợi ích cộng đồng, lợi ích dân tộc và phải nhằm ổn định tâm lý xã hội, giúp người dân (và cả bộ máy quản lý, điều hành) có thể định hướng và chọn lựa giải pháp tối ưu. Trong thực tế điều hành của Chính phủ, khó có một giải pháp tối ưu nào trước một vấn đề kinh tế - xã hội mà phải có hàng chuỗi các giải pháp khác nhau để điều hòa được quyền lợi chung của các nhóm xã hội. Người làm báo đứng trước thực tiễn biến động kinh tế quá phức tạp như hiện nay cần phải có cái nhìn tỉnh táo, không để ngòi bút bị chi phối bởi lợi ích của những nhóm xã hội cụ thể nào đó.