CHUYỆN VĂN, CHUYỆN BÁO

Tuần báo “Văn nghệ” của Hội Nhà văn Việt Nam vừa ra số đặc biệt (số 17 và 18) nhân 30/4/2008.

Điều gây bất ngờ cho tôi là trong ấn phẩm “hoành tráng” như số báo xuân này, còn có một phụ bản 24 trang “Truyện ngắn miền Nam trước năm 1975”. Có 10 tác giả được chọn và giới thiệu (có in ảnh chân dung kèm “lý lịch trích ngang”) là BÌNH NGUYÊN LỘC, MƯỜNG MÁN, THẾ VŨ, HOÀNG NGỌC TUẤN, TRẦN DUY PHIÊN, NGUYỄN HOÀNG THU, VÕ HỒNG, NGUYỄN THỊ THỤY VŨ, CUNG TÍCH BIỀN, NGUYỄN THỊ HOÀNG.

Có vẻ như động tác giới thiệu các tác giả trước 1975 này có ý nghĩa chính trị (nhân chào mừng 33 năm ngày thống nhất) hơn ý nghĩa nghệ thuật. Nhưng dù sao ý tưởng này quả thật cũng đáng trân trọng.

Trong số đặc biệt này còn có bài viết đáng chú ý của nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn, bài “Văn học Sài Gòn đã đến với Hà Nội từ trước 1975”. Họ Vương đã kể khá nhiều chi tiết liên quan đến nhiều nhân vật văn chương của hai miền trong một thời “đầy trắc trở”. Tuy chưa nói ra một cách tường minh, song bài viết của ông cũng cho thấy, dòng văn học miền Nam trong lúc đất nước còn chia cắt đã có tác động tới nhiều văn nghệ sĩ miền Bắc; hoạt động nghiên cứu, lý luận, phê bình văn chương ở miền Nam những năm ấy đã có nhiều đóng góp tích cực (góp phần gìn giữ gia tài văn học quá khứ, tiếp nhận các lý thuyết thi pháp mới trên thế giới…)

Cùng với phụ bản giới thiệu 10 truyện ngắn trước 1975, trong số Văn nghệ đặc biệt này còn in truyện ngắn “Lông ngỗng trắng” của Mc Ammond Nguyen Thi Tu và bài phỏng vấn tác giả Việt kiều này cùng với phỏng vấn nhà văn Nguyễn Thị Thụy Vũ (có in kèm ảnh chân dung).

Đây là truyện ngắn thứ hai của Mc Ammond Nguyen Thi Tu in trên Văn Nghệ trong năm nay tôi đọc được. Tôi có quen, và cũng khá thân với tác giả này vì chị từng làm báo ở Đồng Nai cùng chúng tôi những năm cuối thập niên 80. Trước khi xuất cảnh sang Canada để đoàn tụ cùng gia đình, khi còn là sinh viên Đại học sư phạm Quy Nhơn, chị đã từng có truyện ngắn in trên “Văn nghệ quân đội” (với bút danh Nguyễn Thị Tư).

33 năm, một quãng thời gian không ngắn cho công cuộc hàn gắn. Động thái này của Ban biên tập tuần báo “Văn nghệ” dường như là nỗ lực (dù còn rất dè dặt) trong việc kết nối dòng văn chương cũng như các sinh hoạt nghệ thuật của người Việt ở hải ngoại “hội nhập” với đời sống văn chương trong nước.

***

Câu chuyện của làng văn làm tôi giật mình nghĩ về làng báo. Lâu nay, các bộ giáo trình “lịch sử báo chí” (cũng như việc giảng dạy môn lịch sử báo chí ở Việt Nam) viết rất sơ sài về báo chí miền Nam trước 1975 và không xem dòng báo chí của người Việt hải ngoại là đối tượng cần nghiên cứu.

Rất nhiều bạn sinh viên báo chí hiện nay hầu như không biết gì (hoặc hiểu một cách hết sức phiến diện) về nền báo chí trước 1975 ở miền Nam và vì thế, càng khó có thể biết những đóng góp quan trọng của nó cho quá trình phát triển báo chí "chủ lưu" trong nước từ sau 30/4/1975 đến nay.

Lại chợt nhớ, thế hệ chúng tôi hồi học phổ thông, không được phép đọc Tự Lực văn đoàn hay Thơ mới (Đến thầy cô giáo dạy văn hồi ấy cũng chưa được đọc mà!). May quá, những cuốn sách của miền Nam in trước 1975 được chúng tôi lén lút chuyền nhau...