TALKING ABOUT REPORT

Sau đây mời quý vị xem một phóng sự!

Hôm qua, lần đầu tiên mình coi được trọn vẹn hai chương trình của VTV6. Hay. Lạ. Thú vị. Là người từng làm tổ chức sản xuất các chương trình truyền hình, mình rất khâm phục nỗ lực của các equip ấy!

Nhưng ở góc độ chuyên môn, mình thấy cũng còn nhiều chuyện để bàn, hôm nay mình bàn chi tiết này trước, vì nó “dính” tới rất nhiều chương trình truyền hình trong cả nước.

Đó là sự lạm dụng thuật ngữ “phóng sự”, "phóng sự ngắn".

Trong một talkshow rất độc đáo của VTV6 mang tên “I am me” (iME) – “vân tay” lần đầu phát sóng, nhân vật được mời là Hà Anh Tuấn, ca sĩ Sao Mai điểm hẹn, nhóm thực hiện đưa vào nhiều video clip “chèn” được chuẩn bị trước đó. Có một clip làm kiểu slideshow giới thiệu những bức ảnh của Hà Anh Tuấn lúc còn bé, khai sinh, chứng minh nhân dân của anh v.v… Tất nhiên đó là sự sắp xếp có dụng ý. Nhạc nền của clip này là một ca khúc (hình như “12 giờ” thì phải) do Hà Anh Tuấn thể hiện. Một clip khác ghi hình Hà Anh Tuấn đi đánh cầu lông với các cụm hình ảnh như: Tuấn đến sân cầu, khởi động, đánh cầu với bạn (góc máy không cho thấy đối thủ của Tuấn). Clip này sử dụng thủ pháp fast-motion trong lúc edit (dựng băng).

Những clip này đưa vào talk show ấy rất đắt, rất thú vị. Nhưng, hình như đã thành một thói quen trong giới truyền hình, MC Thùy Minh khi dẫn vào clip ấy có nói “Sau đây, mời quý vị và Hà Anh Tuấn cùng xem một PHÓNG SỰ do chúng tôi vừa thực hiện”. Và sau khi xem những “phóng sự” đó, ngôi sao Hà Anh Tuấn cũng chân thành bày tỏ sự xúc động “khi được xem những phóng sự này”.

Tất nhiên, các thành tố chèn (insert) trong một chương trình lớn nhiều khi là một tác phẩm báo chí độc lập. Nghĩa là nó có tính chỉnh thể, tách nó ra khỏi “môi trường” chương trình đó, nó vẫn đứng như một tác phẩm. Một số phỏng vấn dư luận (vox-pop) trong một số talkshow có thể là tác phẩm như thế. Nhưng không phải clip chèn nào cũng là PHÓNG SỰ.

Trong hoạt động truyền hình, với các dạng talkshow thường thu ở phim trường, để hạn chế sự "ngột ngạt" của không gian trường quay, để đưa đẩy vấn đề, để minh họa cho một số nội dung, thủ pháp dùng các “đoạn băng” chèn rất thường được sử dụng. Nhưng có khi đó chỉ là 1 đoạn tư liệu hình, hoàn toàn không thể xem là phóng sự.

Còn phóng sự truyền hình là gì thì có thể bàn cả một chuyên luận, thậm chí nhiều cuốn sách, nhiều luận án tiến sĩ… (đó là chưa nói đến phóng sự ngắn, phóng sự điều tra và chưa nói các loại hình báo chí khác như phóng sự phát thanh, phóng sự ảnh v.v...)

Không phải tôi hơi khó tính về câu chữ hay bày đặt khoe mẽ lý luận, song, tôi muốn được sự chia sẻ với các bạn về vấn đề này: Khi một MC, một người nổi tiếng định danh cho 1 một thực thể truyền hình nào đó là phóng sự, họ đã – vô tình hay cố ý - tạo niềm tin cho công chúng về khái niệm phóng sự, trong đó có những công chúng trẻ. Và nếu họ định danh sai?