SCIENCE & POLITICS

KHOA HỌC VÀ CHÍNH TRỊ

1/ Tại buổi bảo vệ luận văn thạc sĩ của nhà báo Hồ Minh Trữ, trưởng phòng chuyên mục Đài Phát thanh - Truyền hình Vĩnh Long hồi cuối năm ngoái, giáo sư Nguyễn Đức Dân khi phát biểu phản biện, đã góp ý một chuyện làm tôi nhớ tới giờ.

Ấy là khi ông nhận xét về thư mục tham khảo của luận văn. Sau khi chỉ ra nhiều chuyện liên quan đến nội dung khoa học, ông nói thêm về hình thức làm thư mục tham khảo. Giáo sư nhấn mạnh: tác giả luận văn đã sắp xếp theo alphabet tên các tác giả trong danh mục các tài liệu tham khảo như cách làm phổ biến lâu nay trong khoa học. Thế nhưng vì sao những tài liệu của Đảng Cộng sản Việt Nam (thường do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia ấn hành), mà cụ thể là Văn kiện các Đại hội của Đảng thì lại được tác giả ưu tiên sắp xếp lên đầu tiên? Ông cũng nói rằng ông là một đảng viên nhiều năm tuổi Đảng. Tình cảm và nhận thức về Đảng là chuyện khác. Nhưng khi làm khoa học, chúng ta phải nhìn những Văn kiện của Đảng như một tài liệu khoa học. Và đã là khoa học, thì những tài liệu ấy vẫn phải sắp xếp theo alphabet như mọi tài liệu khác.

Các vị giáo sư, tiến sĩ ngồi trong hội đồng và cả hội trường dường như im bặt. Có vẻ như ai cũng giật mình về chi tiết nhỏ ấy. Không biết tự bao giờ, các công trình nghiên cứu khoa học xã hội ở Việt Nam đều có “truyền thống” list các cuốn sách, tài liệu “kinh điển” của Marx, Angel, Lenin, Hồ Chí Minh… lên những dòng danh dự trong thư mục tham khảo.

2/ Trong một bài thi về thơ văn Hồ Chí Minh, có học viên được điểm 9. Anh ta hơi ngạc nhiên vì phần này anh học không kỹ và chưa bao giờ bài thi của anh được điểm cao hơn một số bạn khác trong lớp. Thầy có lộn không? Câu trả lời đã đến trong một buổi học khác khi vị giáo sư già giải thích: Bài làm của anh tuy chưa sâu, nhưng có một chi tiết thú vị. Anh là học viên duy nhất chỉ sử dụng cụm từ “tác gia Hồ Chí Minh”, “tác giả Hồ Chí Minh” trong cả bài viết mà không thay bằng đại từ “BÁC” hay “NGƯỜI” như hầu hết các học viên khác. Ông nói rằng, đứng ở góc độ nghiên cứu văn chương, việc tìm hiểu thơ văn Hồ Chí Minh cũng giống việc tiếp cận các tác gia văn học khác như Nguyễn Du, Nguyễn Trãi, Tố Hữu... Chuyện tình cảm và tôn kính lãnh tụ có rất nhiều hình thức thể hiện. Trong một bài nghiên cứu, phê bình văn học, thái độ và tình cảm của người viết lồng ghép trong lập luận, trong nội dung nhưng cần phải viết khách quan và khoa học.

Vấn đề từ hai câu chuyện trên thật ra ai cũng thấy. Chuyện lẩn lộn giữa khoa học và chính trị dường như đã thành một thói quen cố hữu trong rất nhiều người?

Ảnh: GS Nguyễn Đức Dân (nguồn: website của Đại học quốc gia Hà Nội)